ΡΕΠΟΡΤΑΖ: Μαίρη Κατσανοπούλου
Τριπλασιάστηκε η συχνότητα της οστεοπόρωσης στην Ελλάδα τα τελευταία τριάντα χρόνια, όπως δείχνει μακροχρόνια πανεπιστημιακή έρευνα. Οκτακόσιες χιλιάδες Ελληνίδες υπολογίζεται ότι έχουν υποστεί τουλάχιστον ένα κάταγμα που οφείλεται σε οστεοπόρωση. Η ανεύρεση των αιτίων πρόκλησης της οστικής απώλειας, με αποτέλεσμα την οστεοπόρωση, έχει μεγάλο πρακτικό ενδιαφέρον για τους επιστήμονες.
Νέα φάρμακα έχουν ήδη δρομολογηθεί με βάση τις νέες ανακαλύψεις και περισσότερα βρίσκονται στο στάδιο της εργαστηριακής και κλινικής έρευνας. Ο καθηγητής Ορθοπεδικής του Πανεπιστημίου Αθηνών και πρόεδρος του Ελληνικού Ινστιτούτου Οστεοπόρωσης κ. Γεώργιος Π. Λυρίτης ενημερώνει για τα πιο σημαντικά πρόσφατα ευρήματα σχετικά με την πρόληψη, διάγνωση και θεραπεία της νόσου που απειλεί τα οστά μας. Οι νέες επιστημονικές έρευνες καταρρίπτουν τις παλιές αντιλήψεις για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της πάθησης.
1)Τα αντισώματα
Η οστεοπρωτογερίνη και η σκληροστεΐνη είναι οι σπουδαιότεροι υποδοχείς αντισωμάτων, που ρυθμίζουν την επιθετικότητα των οστεοκλαστών (των κυττάρων που αποδομούν τον σκελετό) και την παραγωγικότητα των οστεοβλαστών (των κυττάρων που συνθέτουν νέο κόκαλο).
«Η οστεοπρωτογερίνη (OPG) είναι ένα ωφέλιμο αντίσωμα που δεσμεύει άλλoυς υποδοχείς (RANK/RANKL), που διεγείρουν την οστεοκλαστογένεση και επομένως αυξάνουν την οστική απώλεια», λέει ο κ. Λυρίτης. «Μετά την εμμηνόπαυση, η παραγωγή της οστεοπρωτογερίνης μειώνεται σημαντικά. Η χορήγηση των αντιοστεοπορωτικών φαρμάκων φαίνεται ότι δρα κυρίως μέσω της αύξησης παραγωγής της οστεοπρωτογερίνης».
Πρόσφατα έχει χρησιμοποιηθεί και τεχνητό αντίσωμα παρόμοιο με την οστεοπρωτογερίνη, που μπορεί να δοθεί φαρμακευτικά. Η σκληροστεΐνη, που είναι ένας υποδοχέας που ρυθμίζει τη δράση των οστεοβλαστών, φαίνεται ότι θα έχει επίσης θεραπευτική εφαρμογή.
2)Ο ήλιος δεν καλύπτει τις ανάγκες μας σε βιταμίνη D
«Η δυνατότητα επαρκούς σύνθεσης της ενεργής βιταμίνης D από το δέρμα μέσω της ηλιακής ακτινοβολίας δεν είναι αρκετή σε όλη την Ευρώπη, συμπεριλαμβανόμενης και της Ελλάδας», εξηγεί ο κ. Λυρίτης. «Η σύνθεση της βιταμίνης D από το δέρμα μέσω της ηλιακής ακτινοβολίας δεν έχει μόνο σχέση με τη διάρκεια ηλιοφάνειας σε μία χώρα, αλλά και από την παράλληλο που βρίσκεται η χώρα αυτή».
Σύμφωνα με τον ειδικό στο θέμα αυτό Αμερικανό ερευνητή δρα Hollick, χώρες πάνω από την 7η παράλληλο δεν παρέχουν επαρκή σύνθεση της βιταμίνης D, ανεξάρτητα από τον βαθμό της ηλιοφάνειας. «Όλες οι ευρωπαϊκές χώρες συμπεριλαμβανομένων και των μεσογειακών βρίσκονται υψηλότερα από την 37η παράλληλο, πράγμα που επιτρέπει ωφέλιμη έκθεση στον ήλιο για τη σύνθεση της βιταμίνης D μόνο για λίγη ώρα, περίπου το μεσημέρι», τονίζει ο κ. Λυρίτης.
3)«Εχθρός» της βιταμίνης D η ρύπανση
Η μόλυνση της ατμόσφαιρας και η τρύπα του όζοντος φαίνεται ότι επιδρούν αρνητικά στη σύνθεση της βιταμίνης D. Σύμφωνα με μελέτη στο Βέλγιο, οι άνθρωποι που ζουν στην πόλη έχουν μειωμένα επίπεδα ενεργής βιταμίνης D, άσχετα με την ώρα που εκτίθενται στον ήλιο. Το εύρημα αυτό έχει επιβεβαιωθεί και σε άλλες χώρες, συμπεριλαμβανόμενης και της Ελλάδας.
«Ο περιορισμός του χρόνου των διακοπών εκτός πόλης, η λεγόμενη ηλιοφοβία και η χρήση προστατευτικών αντηλιακών λαδιών, περιορίζουν επιπλέον την ήδη ανεπαρκή πρόσληψη από το δέρμα τής τόσο χρήσιμης βιταμίνης», επισημαίνει ο καθηγητής.
4)Αναντικατάστατο το γάλα
Η πρόσληψη του ασβεστίου με τη μορφή γάλακτος βρέθηκε ότι βοηθά περισσότερο στην απόκτηση υψηλής κορυφαίας οστικής μάζας σε νεαρές έφηβες. «Είναι γνωστή η μεγάλη σημασία της υψηλής πρόσληψης ασβεστίου σε κορίτσια που βρίσκονται στα πρώτα χρόνια της εφηβείας, αμέσως μετά την εμμηναρχή», λέει ο κ. Λυρίτης. «Δυστυχώς, η πρόσληψη καθημερινά επαρκών ποσοτήτων γάλακτος μειώνεται σημαντικά στις ηλικίες αυτές, είτε λόγω αρνητισμού ή από την αυξημένη συχνότητα έλλειψης του ενζύμου λακτάση».
Μία πολύ συνηθισμένη ερώτηση στους γιατρούς είναι εάν άλλες πηγές ασβεστίου (π.χ. τυρί, γιαούρτι, παγωτά ή άλλες μη γαλακτοκομικές τροφές) μπορούν να αναπληρώσουν την έλλειψη γάλακτος. Στο ερώτημα αυτό απαντά μία πρόσφατη έρευνα από τη Γαλλία σε κορίτσια μετά την εμμηναρχή, που λάμβαναν καθημερινά γάλα ή άλλες πηγές ασβεστίου. Μετρήθηκαν πολλές παράμετροι (κυρίως η οστική μάζα) και βρέθηκε ότι όσα κορίτσια κατανάλωναν γάλα είχαν περισσότερη οστική μάζα από εκείνα που έπαιρναν ασβέστιο αλλά σε άλλες μορφές. Φαίνεται λοιπόν ότι η πρόσληψη γάλακτος στην εφηβική ζωή είναι πολύ σημαντική και δεν μπορεί να αναπληρωθεί από άλλες πηγές ασβεστίου.
5)Η οστική απώλεια δεν διαρκεί μόνο τα πρώτα χρόνια μετά την εμμηνόπαυση
Για πολλά χρόνια επικρατούσε η εντύπωση ότι περίοδος μετά την εμμηνόπαυση (5-10 χρόνια) χαρακτηρίζεται από αυξημένο ρυθμό οστικής απώλειας και ότι μετά την πάροδο μιας δεκαετίας η μακρόχρονη προσαρμογή στη στέρηση των οιστρογόνων οδηγεί σε σταθεροποίηση της οστικής μάζας. Η άποψη αυτή είχε άμεση εφαρμογή και στη στρατηγική της πρόληψης της οστεοπόρωσης.
«Δυστυχώς, νεώτερες εργασίες βασισμένες σε πολύ ευαίσθητες τεχνικές έδειξαν ότι η ταχεία οστική απώλεια δεν είναι ένας αυτοπεριοριζόμενος μηχανισμός, αλλά συνεχίζεται σε όλη τη μετεμμηνοπαυσιακή ζωή», λέει ο κ. Λυρίτης. «Το εύρημα αυτό, εάν συνδυαστεί με το γεγονός ότι η πρόοδος της ηλικίας είναι ο σπουδαιότερος παράγοντας κινδύνου εμφάνισης οστεοπορωτικών καταγμάτων, οδηγεί στο πρακτικό συμπέρασμα ότι η ανάγκη πρόληψης της οστεοπόρωσης διαρκεί για όλη τη ζωή της γυναίκας».
6)Η μέτρηση οστικής μάζας δεν σας εξασφαλίζει
«Η μέτρηση της οστικής μάζας δεν αποτελεί ασφαλή τρόπο πρόγνωσης μελλοντικών οστεοπορωτικών καταγμάτων για την επόμενη δεκαετία, εάν δεν συνδυάζεται με παράγοντες κινδύνου που προκύπτουν από το ιατρικό ιστορικό (με το τεστ FRAX)», υπογραμμίζει ο καθηγητής.
Εδώ και χρόνια έχει επικρατήσει η άποψη ότι η απόφαση για την έναρξη θεραπείας οστεοπόρωσης εξαρτάται από τη μέτρηση της οστικής μάζας. Πιο συγκεκριμένα, η ανεύρεση ανθρώπων που αποκλίνουν από τον μέσο όρο της νεαρής ηλικίας περισσότερο από 2,5 φορές (το λεγόμενο Τ-σκορ) καθορίζει έως σήμερα το εάν έχουν οστεοπόρωση και επομένως εάν έχουν ανάγκη θεραπείας.
«Από μεγάλες επιδημιολογικές μελέτες είχε δειχθεί ότι πολλά άτομα με οστεοπενία στη μέτρηση οστικής μάζας παθαίνουν οστεοπορωτικά κατάγματα και το αντίθετο», λέει ο κ. Λυρίτης. «Με άλλα λόγια, η μέτρηση μόνο της οστικής μάζας δεν είναι αρκετό κριτήριο για τη δεκαετή πρόβλεψη οστεοπορωτικού κατάγματος».
Με τον συνδυασμό όλων των δεδομένων από πολύ μεγάλο αριθμό μελετών, διατυπώθηκε η άποψη ότι η καλύτερη στρατηγική με τα σημερινά δεδομένα είναι ο συνδυασμός της οστικής μάζας με τους παράγοντες κινδύνου. Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (ΠΟΥ, WHO) πρότεινε πρόσφατα ένα ερωτηματολόγιο (FRAX) που συνδυάζει ορισμένους παράγοντες κινδύνου με την οστική μάζα. Από έναν μαθηματικό τύπο ορίζεται έτσι ένας δείκτης επικινδυνότητας για οστεοπορωτικό κάταγμα και εμμέσως η ανάγκη θεραπείας.
7)Για την αρχική διάγνωση είναι απαραίτητη η μέτρηση σε δύο περιοχές
Δεν αρκεί η μέτρηση σε μία μόνο περιοχή του σώματος (π.χ. τη σπονδυλική στήλη ή το ισχίο) για την αρχική διάγνωση. «Από πολλές μελέτες φαίνεται ότι η μέτρηση σε δύο σημεία (σπονδυλική στήλη και ισχίο) αυξάνει σημαντικά τον αριθμό των ασθενών που διαπιστώνεται ότι πάσχουν από οστεοπόρωση», μας ενημερώνει ο κ. Λυρίτης. «Σύμφωνα με νεώτερες μελέτες, η δυνατότητα μέτρησης της οστικής μάζας στη σπονδυλική στήλη, αλλά και τα δύο ισχία (αντί του ενός μόνο), βελτιώνει επιπλέον τη διάγνωση των οστεοπορωτικών ασθενών κατά 9%».
8)Η μία στις δύο γυναίκες που έπαθαν κάταγμα στην περιοχή του ισχίου θα πάθουν άλλο ένα κάταγμα στο υπόλοιπο της ζωής τους
Από πολλές εργασίες προκύπτει ότι παρ' όλο που οι ασθενείς με κάταγμα της σπονδυλικής στήλης ή κάταγμα του ισχίου νοσηλεύονται σε νοσοκομείο ή τουλάχιστον ζητούν ιατρική βοήθεια, μόνο στο 7% από αυτές συνιστάται από τους γιατρούς να λάβουν αντιοστεοπορωτική θεραπεία.
«Το περίεργο αυτό εύρημα είναι μάλλον αποτέλεσμα της στρατηγικής του γιατρού να αντιμετωπίζει το σημερινό κάταγμα, ενώ δεν λαμβάνει υπόψη τον κίνδυνο εμφάνισης νέου στο μέλλον κατάγματος», σχολιάζει ο κ. Λυρίτης. «Οι ασθενείς, όμως, που παθαίνουν ένα κάταγμα όχι μεγάλης βίας έχουν πολλαπλάσιο κίνδυνο για ένα νέο κάταγμα».
Σε πρόσφατη μελέτη βρέθηκε ότι η μία στις δύο γυναίκες που έχουν υποστεί οστεοπορωτικό κάταγμα θα πάθει ένα ακόμα τουλάχιστον τέτοιο κάταγμα, εάν δεν κάνει έγκαιρη και συστηματική θεραπεία. Τόσο το κάταγμα του ισχίου όσο και τα κατάγματα της σπονδυλικής στήλης σχετίζονται με αυξημένη θνησιμότητα.
9)Οι συστηματικές ασκήσεις έκτασης του κορμού προλαβαίνουν την επιδείνωση της κύφωσης
«Η σημασία της άσκησης στην πρόληψη της οστεοπόρωσης θεωρείται γενικά σπουδαία, αν και υπάρχει μεγάλη ασάφεια στις ιατρικές εργασίες εάν η άσκηση μόνη της αρκεί για να αντιμετωπίσει το νόσημα», επισημαίνει ο κ. Λυρίτης.
Εκτός από τον κίνδυνο οστεοπορωτικών καταγμάτων, η γυναίκα μετά την εμμηνόπαυση κινδυνεύει από την προοδευτική παραμόρφωση του σώματός της _ περισσότερο από την κύφωση της θωρακικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης. Η κύφωση προκαλεί, εκτός από το άσχημο αισθητικό αποτέλεσμα, και διάφορες λειτουργικές επιβαρύνσεις από την καρδιαγγειακή, αναπνευστική και πεπτική λειτουργία.
Σε πρόσφατα δημοσιευμένη μελέτη εξετάστηκε αν οι απλές ασκήσεις έκτασης του κορμού μπορούν να μειώσουν ή και να βελτιώσουν την υπάρχουσα κύφωση της θωρακικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης. «Βρέθηκε ότι πράγματι η μακρόχρονη και συστηματική άσκηση έκτασης του κορμού προλαβαίνει, αλλά και βελτιώνει την κύφωση στις υγιείς, αλλά και στις γυναίκες με οστεοπόρωση», τονίζει ο καθηγητής.
10)Τα φάρμακα για το στομάχι και την κατάθλιψη αυξάνουν τον κίνδυνο
Η μακρόχρονη χορήγηση (για περισσότερα από 5-7 χρόνια) κοινών φαρμάκων, όπως είναι τα αντικαταθλιπτικά της ομάδας SSRI (αναστολείς της σεροτονίνης) και αναστολείς της αντλίας πρωτονίων (που χορηγούνται σε άτομα με στομαχικά προβλήματα και υπερέκκριση υδροχλωρικού οξέος) φαίνεται ότι σχετίζονται με αυξημένη συχνότητα οστεοπόρωσης και οστεοπορωτικά κατάγματα.
«Πολλά φάρμακα, όπως π.χ. η κορτιζόνη, οι υψηλές δόσεις θυρεοειδικών σκευασμάτων, τα αντιεπιληπτικά φάρμακα, τα αντιπηκτικά, τα αντιόξινα κ.ά., είναι γνωστό ότι συμβάλλουν στην πρόκληση δευτεροπαθούς οστεοπόρωσης», λέει ο κ. Λυρίτης. «Δύο όμως ομάδες φαρμάκων, που χορηγούνται πολύ συχνά, δεν έχουν ιδιαίτερα ευαισθητοποιήσει τους γιατρούς και φυσικά το κοινό».
Η χρήση των αντικαταθλιπτικών φαρμάκων, που δρουν μέσω της επιλεκτικής αναστολής της σεροτονίνης (SSRI), έχει αποδειχθεί ότι αυξάνουν τον κίνδυνο ανάπτυξης οστεοπόρωσης, πιθανώς λόγω αναστολής της έκκρισης της νοραδρεναλίνης και της μειωμένης δράσης των οστεοβλαστών. «Επειδή τα άτομα που πάσχουν από κατάθλιψη έχουν και άλλους παράγοντες κινδύνου για οστεοπόρωση (κακή διατροφή, ελαττωμένη κινητικότητα κ.ά.), πιθανώς αυτή η μακρόχρονη φαρμακευτική αγωγή να πρέπει να συνεκτιμηθεί και για τις σκελετικές της επιδράσεις», συμβουλεύει ο κ. Λυρίτης.
Πρόσφατα, μεγάλη μελέτη στον Καναδά έδειξε ότι και μία πολύ συχνά χορηγούμενη ομάδα φαρμάκων _ οι αναστολείς της αντλίας πρωτονίων _ αυξάνει τον κίνδυνο για οστεοπόρωση, τουλάχιστον εάν χορηγούνται για διάστημα άνω των 7 χρόνων.
Πηγή
http://ygeia.tanea.gr
